Obligatoryjne odszkodowanie w związku z budową drogi publicznej
13.12.2020 r.
Autor: r. pr. dr Maciej Swędzioł
Zgodnie z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.” Do katalogu „celów publicznych” zalicza się m.in. budowę lub przebudowę dróg publicznych. W sytuacji gdy Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego planują budowę drogi publicznej mającej przebiegać przez grunty prywatne, mogą skorzystać z ułatwień w przygotowaniu takiej inwestycji. W szczególności mogą w stosunkowo łatwy sposób wywłaszczyć właścicieli prywatnych z ich działek. W każdym takim przypadku właścicielowi wywłaszczonego gruntu przysługuje odszkodowanie. Materia ta regulowana jest m.in. przepisami ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (tzw. „specustawa drogowa”).
Co to jest decyzja ZRID?
Decyzja ZRID to decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Jest wydawana przez wojewodę (w odniesieniu do dróg krajowych lub wojewódzkich) lub też starostę (w odniesieniu do dróg powiatowych lub gminny). Postępowanie w przedmiocie wydania decyzji ZRID łączy w sobie kilka odrębnych postępowań. Jego celem jest ustalenie przebiegu pasa drogowego po jakim przebiegać będzie droga publiczna, dokonanie podziału nieruchomości, wywłaszczenia działek pod drogę publiczną oraz zaakceptowania projektu budowlanego i wydania pozwolenia na budowę drogi. Z wnioskiem o wydanie takiej decyzji wystąpić może jedynie zarządca projektowanej drogi publicznej. Do katalogu tego, zgodnie z art. 19 ustawy o drogach publicznych jest właściwy organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do którego właściwości należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg (Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, zarząd województwa, zarząd powiatu, wójt, burmistrz, prezydent miasta).
Czy w związku z budową drogi publicznej przysługuje mi odszkodowanie?
Właścicielom gruntów wywłaszczonych pod drogi publiczne przysługuje odszkodowanie od zarządcy drogi. Określenie wysokości tego odszkodowania nie następuje w postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji ZRID. Dopiero po wydaniu decyzji zezwalającej na realizację inwestycji drogowej organ, który wydał decyzję ZRID wszczyna osobne postępowania, z udziałem każdego z wywłaszczonych właścicieli. Wysokość odszkodowania, o którym mowa, ustala się według stanu nieruchomości w dniu wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej przez organ I instancji oraz według jej wartości z dnia, w którym następuje ustalenie wysokości odszkodowania.
Czy mogę umówić się z zarządcą drogi o odszkodowanie?
Specustawa drogowa przewiduje wyłącznie administracyjny tok postępowania w odniesieniu do ustalania odszkodowań przysługujących właścicielom wywłaszczanych ze swoich nieruchomości. W przypadku realizacji inwestycji drogowej w oparciu o decyzję ZRID, nie stosuje się przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim dopuszczają one prowadzenie negocjacji z podmiotem na rzecz którego następuje wywłaszczenie co do wysokości odszkodowania. Ustawodawca nie dopuszcza możliwości zawarcia w tym wypadku umowy cywilnoprawnej pomiędzy właścicielem prywatnym, a zarządcą drogi, której przedmiotem byłoby ustalenie wysokości odszkodowania za wywłaszczenie. Z chwilą gdy decyzja ZRID staje się ostateczna, własność gruntów pod drogi przechodzi na zarządcę tej drogi z mocy prawa. Z tą też chwilą wywłaszczony podmiot prywatny może domagać się ustalenia wysokości przysługującego mu odszkodowania w drodze decyzji administracyjnej. Postępowanie to wszczyna się co do zasady z urzędu.
Czy można zrzec się odszkodowania za wywłaszczenie?
Jeśli realizacja inwestycji drogowej następuje w postępowaniu prowadzonym w oparciu o przepisy specustawy drogowej, zrzeczenie się odszkodowania przez podmiot prywatny, który został wywłaszczony w decyzji ZRID, jest niedopuszczalne (zob. wyrok NSA z 29.06.2016, I OSK 2315/14). Jedynie Skarb Państwa albo jednostka samorządu terytorialnego, jeśli zostały wywłaszczone w toku wydawania decyzji ZRID, mogą zrzec się w całości lub w części odszkodowania za nieruchomości i to tylko jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub gospodarczy. Wszelkie umowy z zarządcą drogi zmierzające do pozbawienia podmiotów prywatnych odszkodowania są więc nieważne i nie mogą odnosić skutków prawnych.
Jeśli wiesz, że przez należące do Ciebie nieruchomości przebiegać ma droga lub też jesteś stroną postępowania w przedmiocie wydania decyzji ZRID, napisz do nas!
Przeglądaj wg. tematu